...Δήμαρχο,τον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου και τους Δημοτικούς Συμβούλους του Δήμου Κέρκυρας για το Μουσείο Τυπογραφίας
Κύριε Πρόεδρε του Δημοτικού Συμβουλίου,
Κύριε Πρόεδρε του Δημοτικού Συμβουλίου,Κύριε Δήμαρχε,
Κυρίες και Κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι
Σας ευχαριστώ πολύ για την ευκαιρία που μου δίνετε σήμερα να εκφράσω τη θέση μου για ένα θέμα, όπως είναι η ενδεχόμενη κατασκευή του Μουσείου Τυπογραφίας στο Νέο Φρούριο, ένα θεμα το οποίο μας έχει απασχολήσει λίγο πολύ όλους. Με αφορμή το εν λόγω μουσείο έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση, με έντονα κριτική διάθεση είναι η αλήθεια, προς το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού για αυτή του την επιλογή. Οι λόγοι είναι πολλοί, το πραγματικό ενδιαφέρον ωστόσο που παρουσιάζει η συγκεκριμένη υπόθεση ξεπερνά τα στενά όρια της κατασκευής ενός μουσείου.
Ένα πρώτο σημείο κριτικής στο οποίο αξίζει να σταθεί κάνεις έχει να κάνει με την αποκαλούμενη και «ηθική» διάσταση της υπόθεσης. Το ερώτημα τίθεται ως εξής: Είναι ηθικό το ελληνικό δημόσιο να χρηματοδοτεί την ιδιωτική πρωτοβουλία και συγκεκριμμενα μια τράπεζα, ειδικά μάλιστα στους πολύ δύσκολους καιρούς που ζούμε; Το ερώτημα μοιάζει να έχει μια τόσο...
... προφανή «ηθική» απάντηση που δύσκολα μπορεί να διαφωνήσει κανείς. Είναι όμως τα πράγματα έτσι;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο δικαιούχος του έργου δεν είναι η Τράπεζα Πειραιώς. Είναι το Πολιτιστικό Ίδρυμα Πειραιώς (ΠΙΟΠ). Το ΠΙΟΠ αποτελεί αυτοτελές και ανεξάρτητο κοινωφελές ίδρυμα. Για τους γνωρίζοντες νομικά στην αίθουσα, πρόκειται για Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ), μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, εποπτευόμενο απευθείας από το Υπουργείο Οικονομικών, το ΥΠΕΚΑ και το Υπουργείο Πολιτισμού. Σ’άυτούς λογοδοτεί και από αυτούς τους φορείς ελέγχεται τόσο για την οικονομική του διαχείριση και τον απολογισμό του πολιτιστικού του έργου.
Το γενικότερο ερώτημα λοιπόν που θα πρέπει κάνεις να θέσει, εάν ενδιαφέρεται για την ηθική διάσταση του συγκεκριμένου θέματος, είναι εάν θα πρέπει επί της αρχής το ελληνικό δημόσιο να χρηματοδοτεί εν γένει ΝΠΙΔ, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Να δούμε μερικά από αυτά; Το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας. Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός. Η Ιόνιος Ακαδημία. Ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων. Ο Ο.ΚΑ.ΝΑ. Όλα τους ιδρύματα που διεκδικούν και επιτυγχάνουν ευρωπαϊκές και κρατικές χρηματοδοτήσεις. Αλλά και ένας δήμος ή η Περιφέρεια μπορούν να συστήσουν παρόμοια νομικά σχήματα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Ποια ακριβώς θα πρέπει να είναι η ηθική μας στάση προς αυτά τα κοινωφελή ιδρύματα όταν επιδιώκουν κρατικές ενισχύσεις; Αν είναι αρνητική τότε δεν βλέπω για ποιο λόγο το ελληνικό δημόσιο θα πρέπει πια να ενισχύει ιδιωτικά σχέδια μικρών επιχειρήσεων, πόσο μάλλον όταν έχουν και καθαρά κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Τέρμα λοιπόν ο αναπτυξιακός νόμος και οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις.
Το ΠΙΟΠ έχει ως καταστατικό σκοπό, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία θεματικών μουσείων ανά την Ελλάδα. Μέχρι σήμερα έχει κατασκευάσει ήδη επτά θεματικά μουσεία σε όλη την επικράτεια. Την αποστολή αυτή δεν την ανέλαβε μόνο του. Του την ανέθεσε απευθείας το ελληνικό Δημόσιο με την πώληση της ΕΤΒΑ και του μορφωτικού της ιδρύματος, επιβάλλοντας του να συνεχίσει αυτό το έργο της ανάδειξης της βιομηχανικής κληρονομιάς της χώρας μας.
Μα θα πει κάποιος δεν είναι Γιάννης είναι Γιαννάκης. Τα χρήματα δεν θα τα πάρει η Τράπεζα θα τα πάρει το Ίδρυμα της. Από τη μια τσέπη στην άλλη, όπως ακούστηκε. Όχι κύριες και κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι. Τα χρήματα, τα περίφημα 8,5 εκ. ευρώ, δεν δίνονται ούτε στο ΠΙΟΠ. Τα χρήματα πηγαίνουν στην αναστήλωση του Νέου Φρουρίου και των αγγλικών Στρατώνων που θα φιλοξενήσουν το Μουσείο. Τα χρήματα δεν τα διαχειρίζεται το ΠΙΟΠ, αλλά με βάση τον προϋπολογισμό της μελέτης και μετά από διεθνή διαγωνισμό, το κράτος αναλαμβάνει να πληρώσει τον ανάδοχο του έργου Το ΠΙΟΠ αντίθετα με την αποδεδειγμένη τεχνογνωσία στη διαχείριση Μουσείων που διαθέτει, αναλαμβάνει την υποχρέωση για τη μισθοδοσία του προσωπικού, τη συντήρηση και τη λειτουργία του χώρου για πενήντα χρόνια. Ακόμα και αν δεν πάει καλά αυτό το Μουσείο, μπει μέσα δηλαδή, για να το πούμε λαϊκά, το ΠΙΟΠ αναλαμβάνει αυτό το κόστος.
Τρίτον, ακούγεται ως επιχείρημα από ορισμένους ότι με τη δημιουργία του Μουσείου παραχωρείται το Νέο Φρούριο. Αυτό και αν δεν είναι αληθές. Εκείνο που παραχωρείται, προσέξτε, όχι ως ιδιοκτησιακό καθεστώς, αλλά ως λειτουργία είναι οι Αγγλικοί Στρατώνες στο οποίο φιλοξενούνται. Προγραμματική σύμβαση υπογράφεται και όλοι σας γνωρίζετε πως γίνονται αυτές. Κανείς μα κανείς δεν εμποδίζει όπως ακούστηκε την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στο χώρο. Επίσης, κανείς μα κανείς δεν εμποδίζει το Δήμο, εφόσον το επιθυμεί να συνάψει προγραμματικές συμβάσεις με το Υπουργείο Πολιτισμού, στην περίπτωση που έχει ώριμες προτάσεις προς χρηματοδότηση για την αξιοποίηση του Νέου Φρουρίου.
Ακούγεται και το εξής επιχείρημα. Γιατί δεν δίνει το Υπουργείο Πολιτισμού τα χρήματα στο Δήμο προκειμένου να το κατασκευάσει αυτός; Παραβλέπω το γεγονός για το κατά πόσο μπορεί σήμερα η τοπική αυτοδιοίκηση με τα οικονομικά δεδομένα που επικρατούν να συντηρήσει από μόνη της ένα μουσείο, τη στιγμή που το κράτος δεν μπορεί να συντηρήσει τα δικά του, τη στιγμή που πέρασαν δεκαετίες για να κατασκευάσει ένα Μουσείο της Ακρόπολης. Το ερώτημα είναι ποιος εμποδίζει ή εμπόδισε όλα αυτά τα χρόνια το Δήμο Κέρκυρας να ετοιμάσει και να ωριμάσει μια παρόμοιο πρόταση και να διεκδικήσει χρηματοδοτήσεις από το Υπουργείο Πολιτισμού; Ποιος εμπόδισε το Δήμο, ο οποίος μέχρι το 2008 θεωρούσε ότι το Νέο Φρούριο ήταν στην ιδιοκτησία του, να δημιουργήσει εκεί μια υποδομή, με τόσα κοινοτικά πλαίσια που πέρασαν. Είμαι βέβαιη όμως ότι θα υπάρξουν ανάλογες προσκλήσεις και ευκαιρίες στο μέλλον τις οποίες ο δήμος θα αξιοποιήσει.
Σχετικά τώρα με τη διαδικασία χρηματοδότησης. Το συγκεκριμένο έργο δεν χρηματοδοτείται από κάποιο τομεακό πρόγραμμα πολιτισμού. Δεν υπάρχει έξαλλου. Χρηματοδοτείται από το ΕΠΑΝ ΙΙ από το τομεακό του τουρισμού. Δεσμεύει δηλαδή πόρους από το συνολικό προϋπολογισμό του ΕΣΠΑ για τα έργα υποδομών Τουρισμού και δεν στερεί κονδύλια από τα έργα υποδομών Πολιτισμού. Εκείνο δε, που έχει σημασία να καταλάβουμε, είναι ότι καθώς η πρόσκληση αφορά τις οκτώ Περιφέρειες του στόχου 1, η κατανομή τους δηλαδή είναι οριζόντια, τα χρήματα αυτά δεν είναι εξασφαλισμένα για την Κέρκυρα. Εάν η Κέρκυρα δεν τα απορροφήσει θα μεταφερθούν σε άλλες Περιφέρειες που έχουν ώριμα έργα προς ένταξη.
Μεγάλη κουβέντα έγινε και γίνεται για την επιλογή του χώρου. Πως είναι δυνατόν υποστηρίζουν κάποιοι να παραχωρείται η ακρόπολη του Νέου Φρουρίου σε μια τράπεζα; Για τα περί Τράπεζας αναφέρθηκα πιο πριν όπως και για το καθεστώς παραχώρησης. Όσον αφορά τώρα το Νέο Φρούριο, νομίζω κύριες και κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι, πως ο καλύτερος τρόπος για να τιμήσεις και την ιστορία και την πολιτιστική σου κληρονομιά δεν είναι να τη βλέπεις εκεί να ρημάζει και να καταρρέει καθημερινά, αλλά να κάνεις ότι περνάει από το χέρι σου προκειμένου να τη διατηρήσεις και να την αναδείξεις. Αυτή τη στιγμή έχουμε μπροστά μας μια πολύ συγκεκριμένη πρόταση αξιοποίησης και ανάδειξης του νέου Φρουρίου και απέναντι της το απόλυτο κενό. Σε ένα χρόνο θα έχουμε τον έλεγχο της ΟΥΝΕΣΚΟ, η οποία θα επιβλέψει μεταξύ άλλων και σε τι κατάσταση βρίσκεται το Νέο Φρούριο, για το οποίο η Παλιά Πόλη εντάχθηκε στον κατάλογο των Μνημείων της. Και με την ευκαιρία, το έργο αυτό, επειδή συμβάλλει στην ανάδειξη του Νέου Φρουρίου, έχει την απόλυτη έγκριση της.
Όσον αφορά το επιχείρημα τώρα ότι δεν συνάδει το Μουσείο Τυπογραφίας με το Νέο Φρούριο τι να πρωταπαντήσει κανείς; Αν έκανε κάτι καλό η όλη πολεμική για το Μουσείο Τυπογραφίας είναι ότι ένα ευρύτερο πια κερκυραϊκό κοινό, έμαθε πως στους πρόποδες του Νέου Φρουρίου, στην Εκκλησία της Παναγίας της Τενέδου, κάποτε καθολική Μονή του Αγίου Φραγκίσκου, οι Γάλλοι Δημοκρατικοί το 1798 στέγασαν τον πρώτο Τυπογραφείο που λειτούργησε ποτέ στον ελλαδικό χώρο. Ας κοιτάξουμε όμως τι γίνεται στην Ευρώπη. Γνωρίζετε για το Μουσείο Χρηματικών Αντικειμένων που βρίσκεται στο Φρούριο του Σάλτσμπουργκ. Για το Μουσείο Κρασιού στο Καστελ Μπανφιο της Τοσκάνης. Και για να μη πάμε πολύ μακριά. Κύριες και Κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι, οι Στρατώνες Γκριμάνι φιλοξενούν την Ιόνιο Ακαδημία. Και το Παλαιό Φρούριο φιλοξένει τα ιστορικά αρχεία και τη Δημόσια Βιβλιοθήκη.
Δυο λόγια τέλος για τη Βίλλα Ρόσα. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι υπάρχουν και ιστορικοί και κοινωνικοί λόγοι προκειμένου να κατασκευαστεί εκεί το Μουσείο της Τυπογραφίας. Το ίδιο το ΠΙΟΠ είχε παλαιοτέρα την πρόθεση να κατασκευαστεί εκεί το Μουσείο. Όμως κύριες και κύριοι εξαιτίας της εγκατάλειψης της, δεν διαθέτει εδώ και πολλά χρόνια καμία στατική επάρκεια για να φιλοξενήσει τις δραστηριότητες όχι του συγκεκριμένου αλλά οποιουδήποτε μουσείου.
Κύριες και Κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι, σε μια εβδομάδα λήγει η προθεσμία για την υποβολή της πρότασης για την κατασκευή του Μουσείου της Τυπογραφίας στο Νέο Φρούριο. Την 26η Οκτωβρίου ανέλαβα την πρωτοβουλία να πραγματοποιηθεί σύσκεψη στο Υπουργείο Πολιτισμού παρουσία και εκπροσώπων του ΠΙΟΠ προκειμένου να βρεθεί ένα πεδίο συνεννόησης για το συγκεκριμένο έργο. Γνωρίζω ότι υπήρξε αργότερα συνάντηση του κυρίου Δημάρχου με εκπροσώπους του ΠΙΟΠ προκειμένου να ενημερωθεί για το έργο του και για το περιεχόμενο των προγραμματικών συμβάσεων που έχει ήδη συνάψει το ΠΙΟΠ με άλλους δήμους για αντίστοιχα έργα. Δεν γνωρίζω που κατέληξε αυτή η συνάντηση. Γνωρίζω όμως κάτι που και εσείς ξέρετε πολύ καλά. Ότι όταν υπάρχει καλή διάθεση για να γίνει ένα έργο πάντα μπορούμε να συνεννοηθούμε. Επειδή ακούγονται πολλά για αντισταθμιστικά οφέλη θα έπρεπε αυτά να διευκρινιστούν. Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν έχει καμία αντίρρηση να παραχωρηθεί ο χώρος στάθμευσης στο Δήμο. Δεν γνωρίζω ποιες άλλες απαιτήσεις έχει ο Δήμος αλλά σε κάθε περίπτωση αυτές θα πρέπει να είχαν ήδη ζητηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και όχι από το ΠΙΟΠ.
Ακούγεται επίσης τις τελευταίες ημέρες ότι ο Δήμος δεν γνωρίζει το περιεχόμενο της μελέτης του έργου, προκειμένου να αποφασίσει. Ούτε εγώ το γνωρίζω κύριες και κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι. Γνωρίζω όμως ότι έχει περάσει τρεις φορές από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, μια φορά από το Συμβούλιο Νεότερων Μνημείων και μια φορά από το Συμβούλιο Μουσείων. Έχει επίσης την απόλυτη έγκριση από τους ειδικούς της ΟΥΝΕΣΚΟ, ειδικά για το τμήμα των ανελκυστήρων οι οποίοι καθιστούν το νέο Φρούριο προσβάσιμο σε συμπολίτες μας με ειδικές ανάγκες, σε ηλικιωμένους και παιδιά. Το πιο σημαντικό. Τη μελέτη τη γνωρίζει ο ιδιοκτήτης του Νέου Φρουρίου, δηλαδή το Υπουργείο Πολιτισμού. Με την ένταξη του έργου η μελέτη γίνεται δημόσιο κτήμα, ανοιχτή σε κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη με ένα απλό αίτημα. Από όσο γνωρίζω το σώμα δεν έχει αποφανθεί -και πολύ καλά έκανε- για την αρχιτεκτονική ή στατική μελέτη του Προμαχώνα Καβοσίδερο, προκειμένου να προχωρήσει η αναστήλωση του. Ούτε ζήτησε τη μελέτη αναστήλωσης του Αχιλλείου προκειμένου να ενταχθεί το έργο. Ούτε έχει ζητήσει τη μελέτη κατασκευής του δευτέρου κυττάρου στο ΧΥΤΑ Τεμπλονίου προκειμένου να αποφανθεί για την αναγκαιότητα κατασκευής του. Έχει εμπιστοσύνη στις αρμόδιες υπηρεσίες, οι οποίες αναλαμβάνουν τον έλεγχο του. Έτσι και εγώ έχω εμπιστοσύνη όχι μόνο στο ΚΑΣ ή το ΚΣΝΜ ή το Συμβούλιο Μουσείων αλλά και στην προϊσταμένη και του υπαλλήλους της 21η ΕΒΑ που γνωρίζουν τη μελέτη και που καθημερινά στην Κέρκυρα δίνουν μάχη για τη διατήρηση της πολιτιστικής της κληρονομιάς.
Κυρίες και κύριοι Δημοτικοί Σύμβουλοι, αυτό που κατά τη γνώμη μου, καλείται να αποφασίσει σήμερα ο Δήμος της Κέρκυρας δεν είναι για την αρχιτεκτονική μελέτη ενός έργου. Το ερώτημα είναι, έτσι όπως εγώ το αντιλαμβάνομαι, αν θέλει να κατασκευαστεί ένα έργο που θα προσδώσει προστιθέμενη αξία και εξωστρέφεια στον τόπο του και τον πολιτισμό του. Που θα αναδείξει ένα κομμάτι από την ιστορία του. Που θα δώσει ζωή όχι μόνο σε έναν παραμελημένο χώρο αλλά και σε μια περιοχή, όπως είναι η Σπηλιά, οι κάτοικοι και οι επαγγελματίες της οποίας βιώνουν την οικονομική απαξίωση των περιουσιών και των επιχειρήσεων τους. Το ερώτημα τέλος είναι αν το σώμα συμφωνεί σε ένα έργο που αποδεδειγμένα συμβάλει στην περαιτέρω ανταγωνιστικότητα του κερκυραϊκού τουριστικού προϊόντος μέσα από την ανάδειξη της ιστορίας και του πολιτισμού μας.
Όλα αυτά ας μην το ξεχνάμε, τη στιγμή που το Υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Ίδρυμα Πειραιώς κατασκευάζει -τηρουμένων ακριβώς των ίδιων διαδικασιών- και με την πλήρη στήριξη της τοπικής κοινωνίας- το Μουσείο Αργυροτεχνίας στο Κάστρο των Ιωαννίνων και το Μουσείο Μαστίχας στη Χίο.
Αυτό είναι κατά τη γνώμη μου το πραγματικό διακύβευμα στην υπόθεση του Μουσείου της Τυπογραφίας. Για το οποίο, η τοπική αυτοδιοίκηση οφείλει δημόσια να εκφραστεί. Είναι η μόνη μας ευκαιρία να αποτρέψουμε άλλη μια αρνητική εξέλιξη για την τοπική οικονομία και τον πολιτισμό μας».
Σας ευχαριστώ.
