Ή ΞΑΝΑΓΥΡΙΖΟΝΤΑΣ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ '60
Του Γιώργου Κ. Καββαδία
Η αυλαία στις πανελλαδικές εξετάσεις με το κρίσιμο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας στιγματίζεται από την άστοχη και ιδεολογικά κατευθυνόμενη επιλογή του κειμένου. Οι «σοφοί» της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων επέλεξαν ένα αναχρονιστικό και μουχλιασμένο ιδεολογικά κείμενο του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου για την ανθρωπιά και τον ανθρωπισμό. Ένα κείμενο που εκδόθηκε το 1966 και περιλαμβάνεται στον τόμο δοκιμίων με τίτλο «Ο Σύγχρονος Άνθρωπος» για τον οποίο και βραβεύτηκε ο ΙΜ Παναγιωτόπουλος το 1967.
Το κείμενο εκφράζει μια ιδεαλιστική άποψη που επικεντρώνεται σε μια ατομική θεώρηση του ανθρωπισμού, χωρίς να αναφέρεται στις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που διαμορφώνουν τις αξίες και τους όρους ζωής, επομένως και τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Ένα κείμενο που δεν έχει καμιά σχέση με τη σημερινή πραγματικότητα. Ένα κείμενο που δε δίνει στοιχεία προβληματισμού στους υποψηφίους γενικότερα και ειδικότερα για να αναπτύξουν το θέμα έκθεσης. Ένα θέμα που ζητά από τους υποψηφίους να περιγράψουν τα «φαινόμενα που αποδεικνύουν το έλλειμμα της ανθρωπιάς», αλλά και να αναφέρουν ατομικές και συλλογικές δραστηριότητες για την αντιμετώπισή τους.
Θέμα που δίνει τη δυνατότητα για ποικίλες προσεγγίσεις και αναφορά σε σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, όπως η βία και η ακραία έκφρασή της ο πόλεμος, απόρροια της ιμπεριαλιστικής πολιτικής που υπηρετεί τα συμφέροντα των ισχυρών, η οικολογική κρίση ως αποτέλεσμα της λογικής του κέρδους που οδηγεί στην οικοκτονία και στον αργό και βασανιστικό θάνατο της ανθρωπότητας. Επιπλέον μπορεί να γίνει αναφορά στη φτώχεια, την πείνα και την εξαθλίωση που μαστίζουν όχι μόνο τον αναπτυσσόμενο κόσμο, αλλά και τις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Στη χώρα μας η οικονομική κρίση έχει πάρει διαστάσεις οξύτατης ανθρωπιστικής κρίσης, όσο και αν οι ανάλγητοι και απάνθρωποι πολιτικοί υπάλληλοι των κυρίαρχων τάξεων προσπαθούν να την καλύψουν με τα success story της «σωτηρίας της πατρίδος», της «ανάπτυξης» και άλλα ιδεολογήματα. Τέλος, μπορεί να γίνει αναφορά στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην κρίση της αστικής δημοκρατίας: γκρέμισμα «κράτους πρόνοιας», αυταρχισμός, κρατική καταστολή, αλλά και στα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας: ρατσισμός, εθνικισμός, αλλοτρίωση κ.α.
Μόνο που το κείμενο, αλλά και οι «σοφοί» της Επιτροπής των Εξετάσεων και τα στελέχη του «Μέγα Ολετήρα και Γκρεμιστή» του δημόσιου σχολείου επιδιώκουν να προσανατολίσουν τη σκέψη και τις απαντήσεις των υποψηφίων σε ανώδυνες προσεγγίσεις περί κρίσης αξιών γενικά και αόριστα, περί σκληρότητας του ανθρώπου, σαν να είναι όλοι οι άνθρωποι ένα ομοιογενές σύνολο και να κουβαλούν στα γονίδιά τους την απανθρωπιά, περί καταναλωτισμού κ.α. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο κείμενο του ΙΜ Παναγιωτόπουλου ακόμα και η «ευζωία» έχει αρνητική σημασία! Στο τέλος, επιδιώκουν να εξυψωθεί η ελεημοσύνη και η φιλανθρωπία σε μαγική λύση που θα εξαφανίσει κάθε έλλειμμα ανθρωπιάς. Είναι ενδεικτικό ότι πολλοί ιεροεξεταστές - πρόθυμοι προτείνουν στους βαθμολογητές να μη θεωρούν σωστές προτάσεις των μαθητών που αναφέρονται στην πολιτεία ή στο σχολείο ή στα ΜΜΕ ή σε άλλους θεσμούς, γιατί δεν πρόκειται για συλλογικές δραστηριότητες. Μας λένε οι «σοφοί» ότι οι κοινωνικοί θεσμοί δεν αποτελούν έκφραση - έστω και στρεβλή - της συλλογικής δράσης που συμπυκνώνουν μάλιστα την κυριαρχία των ισχυρότερων κοινωνικών τάξεων πάνω στις ασθενέστερες. Αντί για αυτά διυλίζουν τον . κώνωπα του επικοινωνιακού πλαισίου και ζητούν από τους μαθητές ανούσιες λεπτομέρειες - ψύλλους στα άχυρα.
Και όμως τα μεγάλα προβλήματα της εποχής που συνδέονται άρρηκτα με την βαρβαρότητα της καπιταλιστικής κοινωνίας που διέρχεται μεγάλη κρίση δεν μπορούν να λυθούν με την ελεημοσύνη και τη φιλανθρωπία, που δείχνουν διάφοροι φορείς: από την εκκλησία και τη νεοναζιστική εγκληματική οργάνωση μέχρι τους κάθε λογής καλούς Σαμαρείτες. Περισσότερο από ποτέ άλλοτε είναι αναγκαία η καθημερινή ατομική και συλλογική δράση που προϋποθέτει και διαμορφώνει κοινωνική, πολιτική και ηθική συνείδηση για την ανάπτυξη των κοινωνικών αγώνων για την ανατροπή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας.
